تبیین تاریخی سیادت و نقش و جایگاه سادات در دوره صفویه

چکیده : سادات از جمله گروههایی بودند که در تاریخ اسلام و ایران توانستند با تکیه منزلت تباری، حضور خود را در ادوار مختلف حفظ کنند و موقعیتی نسبتا پایدار برای خود ایجاد کنند. به نظر می رسد آنها توانسته بودند در دوره صفویه بنا به علل مختلف حضوری وسیع تر و عمیق تر داشته باشند.به همین منظور در این رساله علل رشد و ترقی جایگاه سادات در ایران عصر صفویه وکیفیت همه جانبه آن، کارکردها و تعاملات متقابل آنها با حکومت و جامعه و در نهایت مقایسه مبانی اقتدار و مشروعیت آنها و حکومت صفوی برای فهم جایگاه واقعی آنها درجامعه آن دوره ، مورد سوال و بررسی قرار گرفته اند.در این جهت کوشش شده است تا با تکیه بر تبیین های تاریخی مناسب(علی،آماری، قیاسی) ،به این مهم دست یافته شود.نتایج این پژوهش نشان می دهد ارتقاء موقعیت سادات که بیشتر در پرتو حمایت های حکومت شیعی صفوی انجام یافت نه تنها باعث نمود بیشتر سادات ایرانی شد بلکه توانست باعث مهاجرت گروههایی از سادات عربی شود که در قلمرو خود تحت فشار بودند.گسترش سادات خود را درجنبه های مختلف فکری، فرهنگی، سیاسی واقتصادی و اجتماعی عصر صفوی نشان داد. به لحاظ کارکرد متقابل با حکومت نیز می توان گفت سادات حضور پررنگی چه در تاسیس ،چه در تداوم، به عنوان کارگزاران حکومت ،و چه در تثبیت و تقویت صفویان در جامعه ایفا کرده بودند. به همین ترتیب سادات نیز دارای منافع اقتصادی و جایگاه اجتماعی مهمی شده بودند. علاوه برآن سادات توانسته بودند بخاطر منزلت تباری و موقعیت های شغلی جایگاه ویژه ای در جامعه برای خود مهیا کنند. در مقابل سادات نیز به عنوان گروهی ویژه در ادوار متمادی به عنوان حامی و پناهگاه مردم ایفای نقش می کرده اند .با وجود توسعه کمی و کیفی سادات در این عصر و همچنین بهره برداری از منزلت تباری(نسب)، عنصر سیادت هیچگاه نتوانست به مبنایی برای ادعای اقتدار سیاسی آنها در دوره صفویه به عنوان رقیب خاندان حکومت گر مبدل گردد. در بررسی این مساله می توان گفت متون مذهبی شیعی با وجود ایجاد منظومه ای اجتماعی- اقتصادی در باب منزلت سادات ،هرگز به ارجحیت سیاسی آنها اشاره ای نکرده بودند .در کنار این مورد، صفویان نیز باکنترل و تبدیل سادات به گروهی وابسته به اقتصاد دولتی مانع از شکل گیری مستقل قدرت اکتسابی(حسب) آنها به مثابه رقیب شده بودند.